Przebywający z wizytą w Australii irlandzcy akademicy, prof. Peter Gray (Queen’s University Belfast) i prof. nadzw. Emily Mark-Fitzgerald (University College Dublin), wystąpili z prelekcją pt. „Życie i działalność hrabiego Pawła Edmunda Strzeleckiego (1797-1873): australisjki odkrywca i irlandzki działacz humanitarny”. Wykład odbył się we wtorek, 7 lutego 2023, na Uniwersytecie w Melbourne.
Uczestnikom zgromadzonym w sali Jabiru St Mary’s College i Newman College Academic Centre, jak i przed monitorami komputerów, została przedstawiona niezwykła historia polskiego podróżnika, badacza, odkrywcy i filantropa. Poznali oni m.in. krótką historię narodzin, edukacjii i dorastania Strzeleckiego, historię jego miłości do Adyny Turno, dezycję wyruszenia w świat oraz kierunki podróży badawczych, które prowadził w Ameryce Północnej, Kanadzie, Meksyku, Ameryce Południowej, Nowej Zelandii i Australii.
Prelegenci wspomnieli o tym, że oprócz prowadzenia badań geologicznych i geograficznych, Strzeleckiego interesowały także sprawy lokalnych społeczności. Zwracał on uwagę na nierówne i wyrządzające wiele szkód złe traktowanie ludności rdzennej przez kolonizatorów tak w Ameryce, jak i w Australii.
Prof. Mark-Fitzgerald opowiedziała o czteroletnim okresie podróży i badań Strzeleckiego w Australii, na Tasmanii i Nowej Zelandii (1839-1843). Wyniki swoich badań i obserwacji zawarł on w dziele naukowym „Fizyczny opis Nowej Południowej Walii i Ziemi van Diemena”, wydanym w Wielkiej Brytanii w 1845 roku i nagrodzonym złotym medalem Królewskiego Towarzystwa Geograficznego. Strzelecki w Australii m.in. odkrył rudy złota w Nowej Południowej Walii oraz odkrył i nazwał, na cześć Tadeusza Kościuszki, najwyższy szczyt Wielkich Gór Działowych.
Główna część prelekcji poświęcona była akcji humanitarnej w Irlandii prowadzonej w latach 1845–1849 przez British Relief Association, której Strzelecki był koordynatorem od 1847 roku. Prof. Gray zarysował sytuację historyczno-socjologiczną, która doprowadziła do powstania klęski humanitarnej w Irlandii w połowie XIX wieku. Przedstawił także etapy rozwoju klęski i próby jej opanowania podejmowane przez rząd brytyjski, a utrudniane m.in. przez wprowadzoną reformę agralną.
Podkreślił, że Strzeleckiego charakteryzowały niezwykle umiejętności organizacyjne i społeczne. Badacz był wrażliwy na potrzeby ludności dotkniętej skutkami Wielkiego Głodu, ale umiał też opracować konkretne i racjonalne rozwiązania pomocowe. Rekomendował stosowanie dobrych praktyk programu dożywania dzieci w szkołach tam, gdzie program nie był jeszcze prowadzony. Apelował do parlamentu brytyjskiego o rozsądną politykę społeczną i niedoprowadzenie obywateli Królestwa do śmierci głodowej.
Wykład prelegentów wzbogacony był m.in. o ikonografię z czasopism z XIX wieku, fragmenty listów z różnych okresów oraz portrety Strzeleckiego i zdjęcia miejsc jego upamiętnienia w Australii, Irlandii i Polsce.
Jak się okazało podczas tegorocznej wizyty badaczy w Melbourne, na budynku Nauk o Ziemi Uniwersytetu w Melbourne (od strony Swanston Street) znajduje się płaskorzeźba Strzeleckiego, ufundowana w 1988 przez Polonię australijską.
Badacze mieli też okazję zobaczyć na żywo portret Strzeleckiego namalowany w latach 70. XIX wieku gwaszem przez Redmonda Barry’ego. W drugiej połowie XIX wieku obraz stanowił część galerii portetów Biblioteki Publicznej w Melbourne, a obecnie znajduje się w zbiorach wiktoriańskiej biblioteki stanowej.
Po zakończeniu prelekcji, naukowcy odpowiadali na pytania uczestników. Słuchaczy interesowało m.in. to, które miejsca w Melbourne związane są ze Strzeleckim oraz to, czy wiara katolicka miała jakiś wpływ na postawę altuistyczną Strzeleckiego.
Nagranie z prelekcji wkrótce będzie dostępne na stronie Irish Studies Association of Australia and New Zeland.
Prof. Peter Gray i prof. nadzw. Emily Mark-Fitzgerald są autorami wystawy o Strzeleckim jako bohaterze zaangażowanym w ratowanie Irlandczyków podczas Wielkiego Głodu w latach czterdziestych XIX wieku. Wystawa „Zapomniany polski bohater Wielkiego Głodu w Irlandii: walka Pawła Strzeleckiego o uratowanie tysięcy”, powstała we współpracy Ambasadą Polski w Dublinie, prezentowana była w Royal Academy of Ireland, w wielu miejscach w Irlandii, a także w Australii.
Wystawę „A forgotten Polish hero of the Great Irish Famine: Paul Strzelecki’s struggle to save thousands” w wersji interaktywnej można zobaczyć TUTAJ.
Wystawa będzie prezentowana w Sydney 18 lutego 2023, podczas odbywającego się w Pennant Hills Function Hall spotkania z prof. Gray’em i prof. Mark-Fitzgerald. Osoby zainteresowane obejrzeniem wystawy na żywo będą mogły to zrobić w godzinach 14.30 –16.30. Więcej informacji znajdziesz TUTAJ.
/jt/
Zdjęcie tytułowe: Pierwsza strona prezentacji poświęconej Pawłowi Strzeleckiemu.
Do relacji dołączono zrzuty ekranu zrobione podczas prelekcji.