Tegoroczne obchody 80. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego łączą Polaków w kraju i za granicą oraz Polonię rozsianą po całym świecie. W samym Melbourne odbyły się dwa wydarzenia upamiętniające ten największy zryw ludności cywilnej w okupowanej przez Niemców Europie. Imprezy artystyczne, zorganizowane po wschodniej (Narre Warren) i zachodniej (Essendon) części miasta, zgromadziły wielu członków polskiej społeczności. Dla jednych była to wspaniała lekcja historii, dla innych – artystyczne przeżycie.
Federacja Polskich Organizacji w Wiktorii, Polskie Biuro Opieki Społecznej „PolCare” i Związek Polaków w Melbourne zaprosili Polonię na koncert w Bunjil Place Studio w Narre Warren, który odbył się 3 sierpnia 2024 roku.
Autorami scenariusza byli Tomasz Bartczak, prezes Związku Polaków w Melbourne i zarazem dyrektor artystyczny koncertu oraz dr Bogumiła Żongołowicz, która koncert poprowadziła. Wydarzenie rozpoczęło się minutą ciszy w hołdzie poległym obrońcom Warszawy.
Mottem koncertu był cytat „Tu zęby mamy wilcze i czapki na bakier”, pochodzący z wiersza „Żądamy amunicji” Zbigniewa Jasińskiego, ps. „Rudy” – poety, dziennikarza, Prasowego Sprawozdawcy Wojennego radiostacji AK „Błyskawica”, który w latach 50. XX wieku wyemigrował do Australii.
W półtoragodzinnym, dwuczęściowym programie artystycznym przedstawiono historię Warszawy, która pomimo trudnych dni i wielu zniszczeń odrodziła się jak feniks z popiołów. Przedwojennej Warszawy beztrosko bawiącej się na kadrach reportażu „Niedziela w Warszawie” (1938) i miasta, które 1 sierpnia 1944 roku stanęło do nierównej walki z niemieckim okupantem. Bohaterami tamtych dni byli mieszkańcy stolicy, którzy bez względu na wiek, włączali się do walki.
Wojenne nagranie z nasłuchu radia BBC – „Halo, tu mówi Błyskawica…” oraz wiersze Zbigniewa Jasińskiego „Żądamy amunicji” (w recytacji Zbigniewa Świętochowskiego, ps. „Krzysztof”) i fragment „Pieśni o Powstaniu” (w archiwalnej recytacji samego autora) – przybliżyły widowni dramatyczne wydarzenia sprzed 80 lat. Wola walki AK-owców i poświęcenie cywili wybrzmiały w poezji i piosenkach (zaaranżowanych przez Tomasza Bartczaka). Obrazu dopełniały historyczne komentarze Bogumiły Żongołłowicz, audiowizualne materiały wyświetlane na ekranie i niezwykle efektowna scenografia, o którą zadbała Taisa Zielak-Bartczak.
W koncercie w Narre Warren wystąpiła plejada polonijnych artystów z Melbourne i gościnnie Michał Macioch z Sydney. Wokalista wykonał raperską piosenkę „Sierpniowe niebo” (pochodzącą z filmu „Sierpniowe niebo. 63 dni chwały”), „Białą flagę” (z repertuaru Grzegorza Ciechowskiego), a nas bis – „Sen o Warszawie” Czesława Niemena.
Piękne interpretacje wierszy zaprezentowali: Marta Kaczmarek („Psalm powstańczy” Józefy Radzymińskiej), Iwona Staniec („Elegię [o chłopcu]” Krzysztofa Kamila Baczyńskiego), Jolanta Supel („Testament poległych” Ryszarda Kiersnowskiego) i Tomasz Bartczak („Hymn Śródmieścia” Eugeniusza Żytomierskiego).
Bogumiła Żongołłowicz przeczytała fragment „Dziennika czasu wojny” Zofii Nałkowskiej i wiersz „Sumienie świata” Zbigniewa Jasińskiego, ps. „Rudy”. Jako biografka piewcy Powstania Warszawskiego, przybliżyła widzom jego twórczość literacką i działalność społeczną.
Teatr Prób „Miniatura” przedstawił scenkę rodzajową z posiłkiem z kociołka i zaśpiewał wraz z Grażyną Krajewską piosenkę „Siekiera, motyka…”. W dalszej części programu wokalistka wykonała solo „Modlitwę Armii Krajowej”.
Sylvia Styczeń wystąpiła z dwoma współczesnymi utworami, nawiązującymi do Powstania Warszawskiego – „Dziewczyną z granatem” i „Tchnieniem wolności” z popularnego serialu „Czas honoru”.
Polski Chór Dziecięco-Młodzieżowy w Melbourne, pod dyrekcją Magdaleny Biadały-Şahingöz, wzruszył widownię wykonaniem dwóch piosenek – „Chłopcy silni jak stal” (ze słowami Józefa Szczepańskiego, ps. „Ziutek”) i „Nową Warszawianką”.
Obejrzyj wykonanie piosenki „Chłopcy silni jak stal” na FB Melbourne Polish Children’s & Youth Choir.
Najmłodszymi wykonawcami wieczoru byli uczniowie Polskiej Szkoły im. Marii Konopnickiej w Essendon, którzy pod kierunkiem koordynatorki Beaty Rawdanowicz, wystąpili z piosenką „Warszawskie dzieci” i z „Marszem Mokotowa”, składając tym samym hołd powstańczym rówieśnikom.
Szkoła Polska w Essendon w utworze „Warszawskie dzieci” – obejrzyj nagranie.
„Hymn Szarych Szeregów”, „O, panie Boże, ojcze nasz” i „Pałacyk Michla” odśpiewała 20-osobowa grupa harcerek i harcerzy z Hufca „Podhale” w Melbourne.
Niezwykle ciekawym elementem koncertu był wątek australijski: żołnierza Edwarda Waltera Smitha – który jako jedyny Australijczyk brał bezpośredni udział w Powstaniu Warszawskim, walcząc w rejonie Śródmieścia i uczestnicząc w zdobywaniu niemieckiego obozu więziennego na zachodnim brzegu Wisły; oraz pilotów z Królewskich Australijskich Sił Powietrznych – zaangażowanych w zrzuty pomocy i amunicji dla walczącej Warszawy. Szlagier „Waltzing Matilda”, w wykonaniu Dominika Rawdanowicza i pieśń „Royal Australian Air Force song”, zaśpiewana przez Klarę Rawdanowicz, były symbolicznym hołdem złożonym australijskim pilotom przez polskich artystów.
Klara wykonała również, kończącą koncert, piosenkę „Jest Warszawa” z repertuaru Reginy Pisarek. Towarzysząca piosence projekcja zdjęć współczesnej Warszawy, „klamrowo” zamknęła koncert, ukazując ostateczne zwycięstwo Warszawy i jej mieszkańców.
Klara Rawdanowicz śpiewa utwór „Jest Warszawa” – obejrzyj nagranie.
O oprawę muzyczną koncertu zadbali Tomasz Bartczak (fortepian) i Zespół Kamila Rawdanowicza w składzie: Kamil Rawdanowicz (akordeon/keyboard), Ryan Sherwood (perkusja), Josh Orwal (gitara basowa), Aniela Rawdanowicz (trąbka) i Dominik Rawdanowicz (trąbka).
Po koncercie, głos zabrała Elżbieta Dziedzic, prezes Federacji Polskich Organizacji w Wiktorii, która podziękowała organizatorom i artystom za wspaniały, poruszający występ. Publiczność, licznie zgromadzona na koncercie (obecnych było ponad 200 osób), nagrodziła wykonawców gromkimi brawami. Organizatorzy uhonorowali artystów upominkami. Kulminacyjnym momentem wydarzenia była piosenka „Sen o Warszawie”, którą wspólnie z Michałem Maciochem wykonały wszystkie obecne na scenie osoby. Pamiątkowym zdjęciom nie było końca.
Piosenka „Sen o Warszawie” – obejrzyj nagranie.
Pytając widzów o wrażenia po koncercie, większość z nich komplementowała różnorodny i wspaniale dobrany repertuar, wysoki poziom artystyczny koncertu i edukacyjny aspekt prezentowanych treści. Wielu widzów odczuło wzruszenie widząc dzieci i młodzież, tak licznie biorących udział w wydarzeniu.
Grzegorz Machnacki, członek Rady Naczelnej Polonii Australijskiej, w swoim wpisie w mediach społecznościowych, podziękował wszystkim artystom, którzy wystąpili w okolicznościowych koncertach w Narre Warren i Essendon. Podkreślił, że chociaż oba wydarzenia miały różny charakter, łączyła je wspólna pamięć o powstańcach i mieszkańcach wojennej Warszawy.
Koncertowi towarzyszyły wydarzenia dodatkowe. Wystawa poświęcona Powstaniu Warszawskiemu pt. „Home Army Ex-Soldiers living in Melbourne. Australians’ help the Warsaw Uprising. Australian Airmen”, opracowana w ramach Pilecki Project, którą uczestnicy wydarzenia mogli obejrzeć przed koncertem, w hallu Bunjil Place.
Drugim wydarzeniem była promocja najnowszej płyty Artura Gotza, polskiego aktora i wokalisty, który wielokrotnie koncertował w Australii. Wiktoriańska Federacja i Biuro Opieki „PolCare” wsparli finansowo wydanie krążka „Litania piwnic 1944”, z której pochodzi m.in. piosenka „Ponad nocą” ze słowami Tadeusza Gajcego i muzyką Artura Gotza. Podczas uroczystego lunchu, podanego w restauracji Bunjil Place, na ekranie wyświetlono nie tylko teledysk do tego utworu, ale także specjalne pozdrowienia artysty dla melbourneńskiej Polonii.
Podsumowując: koncert upamiętniający 80. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego był niezwykle udanym wydarzeniem artystycznym, które podkreśliło przywiązanie Polonii melbourneńskiej do polskiej historii, tradycji niepodległościowej i wartości ważnych dla ludzi, niezależnie od kraju ich pochodzenia. Angażując do udziału w koncercie duże grono artystów indywidualnych, grupy artystyczne, uczniów, harcerzy i działaczy polonijnych, organizatorzy po raz kolejny udowodnili, że wydarzenia traktujące o polskiej historii mogą być elementem jednoczącym różne pokolenia Polaków i podtrzymującym wspólną pamięć historyczną.
Koncert został zarejestrowany, a nagranie z niego zostanie udostępnione szerszej publiczności w najbliższym czasie.
Justyna Tarnowska
Zdjęcie tytułowe: Koncert upamiętniający 80. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego, 3 sierpnia 2024, Bunjil Place Studio w Narre Warren, Melbourne, Australia (fot. Jacek Laskowski)
Autorem zdjęć, jeśli nie podano inaczej, jest Jacek Laskowski.