Wystawa „Operacja polska 1937-1938”

Federacja Polskich Organizacji w Wiktorii oraz Muzeum i Archiwum Polonii Australijskich zapraszają 14 listopada 2021 roku do Deakin Edge podczas Festiwalu Polskiego na Federation Square na inaugurację wystawy „Antypolska Operacja NKWD w latach 1937-38”.

Do wspólnej realizacji tej wystawy przyczynili się Marian Pawlik i dr Zdzisław Derwiński, ówcześni prezesi dwóch wyżej wymienionych organizacji. Ambasada Rzeczpospolitej Polskiej w Canberze sfinansowała wydruk banerów, zaś Instytut Pamięci Narodowej przygotował i wydrukował kolorowy program wystawy.

Historia Polski jest historią trudną i bolesną, ale jesteśmy to winni naszym rodakom by jak najwięcej osób, nie tylko polskiego pochodzenia, dowiedziało się o naszej historii. Cieszymy się, że w końcu, po ponad półtora roku od przygotowania wystawy, możemy ją zaprezentować. Dziękujemy komitetowi Festiwalu Polskiego za możliwość pokazania wystawy.Dziękujemy również dwóm polskim ośrodkom w Melbourne, Polskiemu Klubowi w Albion i Stowarzyszeniu Polaków Wschodnich Dzielnic Melbourne (gospodarzowi Domu Polskiego „Syrena” w Rowville), w których wystawa będzie prezentowana w późniejszych terminach.

„Operacja polska” przeprowadzona przez NKWD w latach 1937–1938 w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich to jedna z największych zbrodni ludobójstwa wymierzonych w naród polski w XX wieku. W wyniku realizacji rozkazu nr 00485 z 11 sierpnia 1937 r., wydanego przez ludowego komisarza spraw wewnętrznych ZSRR Nikołaja Jeżowa, pod fałszywymi zarzutami represjonowano conajmniej 139 835 osób, z czego zamordowano nie mniej niż 111 091. Dodatkowo, na podstawie kolejnego rozkazu Jeżowa, z 15 sierpnia 1937 r. o nr 00486, represjom poddano żony i dzieci skazanych „zdrajców ojczyzny”. Zdecydowaną większość ofiar „operacji polskiej” NKWD stanowili Polacy, ale wśród prześladowanych znaleźli się także przedstawiciele innych grup narodowych i etnicznych zamieszkujących ZSRR, w tym w znacznej liczbie – Ukraińcy. Akcja ta, choć nie była jedyną o charakterze narodowościowym (przeprowadzono też operacje: „niemiecką”, „fińską”, „estońską”, „łotewską” i inne), odznaczała się skalą ludobójstwa.

Badacze tego zagadnienia szacują, że w okresie Wielkiego Terroru życie straciło co najmniej 200 tys. Polaków. Mimo tak ogromnej liczby zamordowanych jeszcze do niedawna „operacja polska” była niemal całkowicie zapomniana, znana tylko wąskiemu gronu historyków. Instytut Pamięci Narodowej decyzją Prezesa dr. Jarosława Szarka podjął działania mające na celu upamiętnienie jej ofiar. W związku z przypadającą na lata 2017–2018 osiemdziesiątą rocznicą przeprowadzenia „operacji polskiej” zaangażował się w rozpowszechnianie wiedzy o przebiegu i skutkach tej bestialskiej zbrodni oraz przywracanie jej ofiarom należytego miejsca w świadomości i pamięci społecznej. Podjęto wiele inicjatyw o charakterze edukacyjnym, naukowym, popularyzatorskim oraz archiwalnym. Wraz z Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia Instytut Pamięci Narodowej utworzył stronę internetową http://operacja-polska.pl. Ponadto wydana została broszura edukacyjna „Operacja antypolska 1937–1938”, a w ramach serii „Teki edukacyjne IPN” opublikowano tom „Operacja polska” NKWD 1937–1938. Losy Polaków w Rosji bolszewickiej i w ZSRR do 1939 roku”.

Prezes Federacji Polskich Organizacji w Wiktorii
Elizabeth Dziedzic

PO Prezesa Muzeum i Archiwum Polonii Australijskiej
Lucyna Artymiuk

Plakat promujący wystawę w Melbourne (aut. J.Tarnowska)