Prezentujemy pierwszą część wyników śledztwa dr Ernerstyny Skurjat-Kozek z Kosciuszko Heritage Inc. dotyczących Piotrów Strzeleckich. Który z nich okazał się być prawdziwym krewnym Pawła Edmunda Strzeleckiego?
Nieczęsto się zdarza w historii, aby w jednym miejscu (Wielkopolsce) i jednym czasie (XIX wiek) żyli dwaj Piotrowie Strzeleccy, którzy w późniejszym czasie przyczynili się do powstania genealogicznego bałaganu. Kto mógł być twórcą tego bałaganu, czy też raczej, manipulacji? Prawdopodobnie były to grupy osób uważających się za potomków (i spadkobierców) Piotra, brata Pawła. Kiedy zdali sobie sprawę, że nie są potomkami brata Wielkiego Podróżnika, stanęli na głowie, aby zrobić użytek z drugiego Piotra, tego z Mogilna.
Jako się rzekło, Piotrów Strzeleckich było dwóch. Pierwszy z nich, syn Franciszka i Anny z Raczyńskich, to starszy brat Pawła Edmunda, rezydujący w Trzemesznie. Drugi to Piotr, syn Michała i Katarzyny, mieszkaniec Mogilna, weteran kampanii napoleońskiej. Popatrzmy, co mówią metryki sprowadzone przeze mnie z Archiwum Archidiecezji Gnieźnieńskiej.
Brat Pawła, Felicjan Piotr Celestyn Filip zwany Piotrem został ochrzczony 22 maja 1794 roku w Głuszynie. Kapitan wojsk napoleońskich odznaczony był Legią Honorową. Ożenił się dość późno. Jak czytamy w metryce ślubu, kawaler z Wybranowa lat 37 poślubił w Witkowie w dniu 11 stycznia 1832 roku Karolinę Raczyńską, pannę z Mąkownicy lat 25. I dalej: Piotr zmarł 11 czerwca 1869 roku w Trzemesznie, w wieku 78 lat, jak zaznaczono w metryce.
Przypomnijmy, że mieszkający w Londynie brat Paweł zmarł w 4 lata póżniej. Przeżyła go Karolina, wdowa po Piotrze, która zmarła 9 lipca 1879 w wieku 75 lat. Przez ostatnie 6 lat życia nie dostawała od szwagra zapomogi. W testamencie Strzeleckiego z 1870 roku miała zapisane tysiąc funtów, ale w nowej wersji testamentu spisanego na 3 dni przed śmiercią (3 października 1873 r.), zapis ten został wycofany – z tego też powodu legalni spadkobiercy bratanek Bolesław Strzelecki i siostrzeniec Franciszek Światopełk-Słupski zakwestionowali testament. Rozprawa odbyła się w londyńskim sądzie w kwietniu 1877 roku – niestety, krewni z Polski proces przegrali. Ale żeby zrozumieć, co się później stało, musimy powrócić do wspomnianych metryk.
Piotr i Karolina z d. Raczyńska mieli 4 dzieci, wszystkie przyszły na świat we wsi Imiołki, gdzie kapitanowstwo Strzeleccy posiadali, czy też dzierżawili majątek. Bolesław urodził się w 1832 roku. Władysław urodzony w 1836 roku zmarł w nieszczęśliwym wypadku w wieku 24 lat w r. 1859. Józef Jan zmarł w 1848 roku w wieku niespełna 3 latek. Izabela przyszła na świat w 1834. Mamy jej metrykę ślubu: 18 czerwca 1860 roku poślubiła w Trzemesznie Juliana Wagnera (lat 31), pochodzącego z diecezji chełmińskiej. Widocznie opuściła rodzinne strony, bo dalsze jej losy nie są znane.
Wygląda na to, że jedynym spadkobiercą stryja, po mieczu, mógł być Bolesław. Bolesław miał dwie nieślubne córki. W wieku 31 lat ożenił się 6 lipca 1875 roku z Pelagią Preuss z Trzemeszna (miał z nią syna Czesława). Zmarł w wieku 56 lat 14 lutego 1889 roku, przeżywszy swego stryja o 16 lat.
Wg naszych metryk z Gniezna, drugi Piotr, ten „obcy” z Moglina, to syn Michała i Katarzyny, również zasłużony oficer kamapanii napoleońskich.
Jako 36-letni kawaler poślubił pannę 20-letnią, Juliannę Filisiewicz w dniu 14 lipca 1819 roku. Julianna miała wcześniej nieślubne dziecko, Jana, które zmarło w wieku 5 tygodni w styczniu 1819 roku. W związku z Piotrem miała 7 dzieci: Wiktorię (ur. 1820), Ignacego (ur. 1823), Józefinkę (ur. 1826), która zmarła jako niemowlę, Apolonię i Norberta (ur. 1827), Anielę (ur. 1831 r) i Jana (ur. 1834). Apolonia jako 23-letnia panna wyszła za Michała Iwińskiego w 1841 r. Panna Aniela Strzelecka, lat 24, poślubiła 2 lutego 1853 roku Wojciecha Pacanowskiego. Piotr zmarł w Mogilnie w wieku 56 lat 14 grudnia 1837 roku. Wdowa Julianna zmarła w wieku 60 lat 20 marca 1854 roku.
Poznaliśmy więc prawdziwą genealogię dwóch Piotrów Strzeleckich. Możemy teraz popatrzeć, w jaki sposób przyszli kandydaci na spadek po Wielkim Podróżniku zmontowali nieprawdziwą genealogię. Trudno powiedzieć, czy manipulacji dokonano w okresie międzywojennym, czy raczej współcześnie. Wiadomo jedynie, że kopie tych genealogii kolportowano w Poznaniu w kościele św. Wojciecha w czasie pochówku szczątków Pawła Edmunda sprowadzonych z londyńskiego cmentarza Kensal Green, a więc w listopadzie 1997 roku.
Na jednej tabeli zaznaczono, że Franciszek Strzelecki i Anna z Raczyńskich mieli 4 dzieci: Izabelę zwaną Belunią, Kaziczka, który zmarł wcześnie, Piotra z armii napoleońskiej i Pawła spod Góry Kościuszki. Jak dotąd wszystko się zgadza. Z jakiegoś powodu na tabeli nie umieszczono żadnych informacji o Izabeli i jej licznych potomkach, ta linia została pominięta. Najwyraźniej skupiono się na potomstwie Piotra, który, jak twierdzą, miał dwie żony.
Pierwsza, jak podają, to Julianna Filisiewicz, którą poślubił w 1819 roku. Druga to Karolina z d. Raczyńska, rzekomo wdowa po nieznanym z imienia kapitanie Strzeleckim, z którym rzekomo miała syna Bolesława. Obie informacje wyglądają na zmanipulowane! Metrykalna prawda jest taka, że Julianna Filisiewicz wyszła za mąż w 1819 roku, ale za innego Piotra – tego z Mogilna! Jeśli chodzi o Karolinę Raczyńską, bynajmniej nie była wdową. Z Piotrem z Trzemeszna wzięła ślub 11 stycznia 1832 roku i niedługo potem (10 października) urodził się ich pierworodny syn Bolesław, całkiem legalny spadkobierca Wielkiego Podróżnika.
I kolejna manipulacja: Piotr z pierwszą żoną Julianną miał rzekomo dwóch synów: Ignacego urodzonego w 1823 roku w Mogilnie i Jana ur. w 1834 roku. Imiona i daty urodzin synów się zgadzają – tyle, że ich ojcem był inny Piotr, ten z Mogilna. Na tabeli znajduje się też prawdziwa informacja, że Piotr z Karoliną mieli dwóch synów Józefa Jana i Władysława; widać pozostawiono ich „bezpiecznie” w genealogii, wszak zmarli bezpotomnie, nie ustawiając się w kolejce spadkowiczów.
W czasie poznańskiego pogrzebu Strzeleckiego pojawił się spory tłumek „krewnych” Pawła Edmunda. Kolportowano ulotki prezentujące ich jako potomków Ignacego, syna Piotra (właśnie odszukałam je w komputerze). Wygląda na to, że są dwa obce klany, Kwiatkowskich i Bogotków, obydwa bazujące na pokrewieństwie z „Ignacym synem Piotra”. Ale tu już ich drogi się rozchodzą. Klan Kwiatkowskich utrzymuje, że ich Ignacy to ten, który urodził się 6 lipca 1823 roku w Mogilnie; żonaty z Joanną Wyrąbkiewicz. Mieli dwie córki, w tym Mariannę Sabinę Strzelecką (ur. 1868). Marianna Sabina wroku 1891 poślubiła w Płonkowie Kazimierza Kwiatkowskiego. Ta para miała siedmioro dzieci – ich potomstwo znajduje się na tabeli genealogicznej jako rzekomo prawdziwi potomkowie Piotra, brata Pawła Edmunda. A jaka jest prawda? Całe potomstwo Marianny i Kazimierza Kwiatkowskich, kolejne pokolenia to owszem, prawowici potomkowie Ignacego, syna Piotra z Mogilna…ale nie spadkobiercy Pawła z Londynu.
Zdumiewające, że klan Bogotków też bazuje na Ignacym (też niby bratanku Pawła Edmunda!). Ale to już inny Ignacy: syn Jana, urodzony w 1836 roku [w Starogubach], zmarły w 1922 roku, żonaty z Eufrozyną z Zakrzewskich, ojciec 3 synów i 5 córek. Witold Bogotko, z którym nawiązałam kontakt w roku 2020, przedstawiał się w prasie jako wnuk Jadwigi z Ostrowskich Bogotko, prawnuczki Ignacego Strzeleckiego. (por. Tygodnik Polski, art. Wojciecha Fiereka z 31 lipca 1999r.). Dodatkową okazją do manipulacji były imiona dane Piotrowi na chrzcie: Felicjan Piotr Celestyn Filip. W trakcie kolejnych „poprawek” genealogicznych zmieniano kolejność imion, a czasami dodawano, że „zwany był Janem”.
Wierzyć się nie chce, ile czasu namarnowałyśmy z Marysią Thiele studiując latami internetowe genealogie, pełne błędów i sprzeczności. Wygląda na to, że w internecie każdy publikuje co mu pasuje, albo co mu się wydaje prawdziwe. Nagromadziłam masę tych wydruków w komputerze i nadziwić się nie mogę, jaka byłam naiwna. Prawdziwa wiedza przyszła do mnie w postaci metryk z Archiwum Archidiecezji Gnieźnieńskiej w roku pańskim 2020.
Może wróćmy do postaci Bolesława, bratanka i rzeczywistego spadkobiercy Pawła Edmunda. Garść informacji na jego temat znajdujemy w przedwojennej prasie (Kurier Poznański, a w nim 3 artykuły z października i listopada 1935 roku). O ile można ufać prasowym ploteczkom, Bolesław to „wyniosła postać, przystojny brunet”, człowiek majętny (gospodarstwo w Wymysłowie, cztery domy w Trzemesznie i wielkie Jezioro Popielewskie). Okoliczni twierdzili, że był masonem. Miał ze swą gosposią dwie nieślubne córki: Helenę i Bolesławę. Helena Danielewska wyszła za dekarza Prusaka, zmarła w trudnych warunkach materialnych, pozostawiła po sobie córkę, która jeszcze w 1935 roku żyła w Trzemesznie. Druga córka, Bolesława Małkowska-Mielcarska ur. w 1863 r. mieszkała w owym czasie w Poznaniu.
Z posiadanej przeze mnie metryki ślubu wynika, że w 1875 roku Bolesław ożenił się Pelagią Preuss (słynącą z urody córką zegarmistrza). I znów cytując gazetę dodajmy, że parze tej 5 lipca 1876 urodził się syn Czesław. Zanim dziecko przyszło na świat, Pelagia już była na powrót w domu rodzinnym. Narzekała na zbyt swobodne życie męża i jego skąpstwo. Małżeństwo ich zostało sądownie rozwiązane 24 stycznia 1879 roku.
Syn Bolesława i Pelagii, Czesław służył przy pruskich huzarach i „puszczał majątek”. Na rynku w Inowrocławiu kupił sobie konia pod wierzch, ale kiedy się panisko upiło, konia na torach rozjechał pociąg. Czesław wyprowadził się do Strzelna, gdzie zmarł bezpotomnie. Jego ojciec, Bolesław zmarł 14 lutego 1889 roku (w wieku 56 lat). Podobno sprawiedliwie obdzielił swoje dzieci, ale większość wielkiego majątku zapisał na pomoc szkolną dla uczącej się młodzieży.
Osobną, ciekawą historię stanowią dzieje licznych potomków siostry Strzeleckiego, Izabeli Światopełk-Słupskiej. Nie wchodzą one jednak w zakres opowieści o dwóch Piotrach. O Izabeli, jej synu Franciszku (który wraz z Bolesławem kontestował testament Strzeleckiego) oraz rodzinach Douglasów, Putiatyckich i Szyndlarskich napiszemy innym razem.
Ernestyna Skurjat-Kozek
Dopisek z dnia 13 stycznia 2023. Komentarz Marysi Thiele:
W takim razie, Erni, napisz stwierdzenie, że linia męska Oksza-Strzeleckich, Piotra, brata Pawła wymarła definitywnie. Zygmunt Światopełk-Słupski [wnuk Izabeli, siostry Pawła] oświadczył to chyba w Kurierze Poznańskim w roku 1923. A teraz co do wieku naszego Piotra: wg Twojej metryki, ożenił się w 1832 roku w wieku 37 lat, z czego wynika, że urodził się w 1795 roku, czyli w rok po swoich chrzcinach. Hej, Piotrek się odmłodził! Zmarł w roku 1869 (jak podali w wieku 78 lat) z czego wynika, że urodził się w 1791 roku. Żmichowska mówi, że Piotr był 6 lat starszy od Pawła Edmunda. Dla mnie rok 1791 to jest właściwa data jego urodzin, na dodatek pokrywa się z jego karierą wojskową, a także z zamieszkaniem w pałacu biskupa Raczyńskiego w 1798 roku. Miał wtedy 7 lat, co było początkiem intensywnej domowej edukacji w tym czasie. Gdyby Piotr urodził się w 1794 to miałby tylko 4 latka, Strzeleccy tak maleńkiego dziecka nie oddaliby nikomu. Wszystko wskazuje na to, że rok urodzenia Piotra to 1791. Narcyza Żmichowska pisała, że Piotr ożenił się w późnym wieku i to się chyba zgadza, bo wtedy on miał już 41 lat.
Drugi dopisek. Mamy sympatyczne finale kontrowersyjnych spraw genealogicznych dotyczących Pawła i Piotra Strzeleckich. Dostałam długiego emaila od Pana Witoda Bogotko, który uznał wynik moich badań, a nawet mi ich pogratulował. Naszą korespondencję opublikujemy wkrótce.
Źródło: https://www.zrobtosam.com/PulsPol/Puls3/index.php?sekcja=1&arty_id=22452
Zdjęcie tytułowe: grafika własna z wykorzystaniem zdjęcia Góry Kościuszki (widok północny) Kosciuszko Heritage Inc. oraz dagerotypu portretu Strzeleckiego, którego oryginał znajduje się w Bibliotece Stanowej Nowej Południowej Walii.